توجه👈 مطالبِ مربوط به قوانین و حق و حقوقِ فضای مجازی که در وب‌سایت وب کار گستر آموزش داده می‌شوند، صرفاً جهت آموزش و اطلاع‌رسانی می‌باشند، جهت مشاورهٔ حقوقی و کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید با وکلا، مشاوران و نهادهای مربوطه در تماس باشید.

افشین خانی
۱۶ اسفند ۱۴۰۳

تأثیر قوانین تجارت الکترونیک بر کسب و کارهای آنلاین

مقدمه

گسترش فضای مجازی و نقش اساسی آن در زندگی انسان‌ها، صاحبان کسب و کارها را بر آن داشته که از این فرصت استفاده کنند و کسب و کار خود را برای توسعه، ارتقا و فروشِ بیشتر وارد فضای آنلاین کنند.

معمولاً مشتریان، قبل از خرید، وب‌سایتِ کسب و کارها را بررسی می‌کنند، بنابراین، ایجاد یک وب‌سایت برای کسب و کارِ شما امری بسیار حیاتی و اساسی می‌باشد، اما حضور در این فضا با وجود تمام مزایایی که دارد، بدون تخصص و آگاهی از قوانین تجارت الکترونیک ، می‌تواند خطرات و چالش‌های حقوقی و تبعات جدی به همراه داشته باشد.

رعایت قوانین مربوط به این فضا، نه تنها از گرفتار شدن در مشکلات حقوقی جلوگیری می‌کند، بلکه امنیتِ آنلاین و اطلاعاتِ شما را نیز تضمین می‌کند. در این مقاله، به اهمیت و تأثیر قوانین تجارت الکترونیک بر کسب و کارهای آنلاین خواهیم پرداخت.

تعریف و انواع قوانین تجارت الکترونیک

برای حفاظت از حقوق کاربران و صاحبان مشاغل اینترنتی و فعالان قضای مجازی، مجموعه‌ای از مقررات و ضوابطی تهیه و تنظیم شده‌اند که بر نحوهٔ استفاده و فعالیت در این فضا حاکم باشند، که تأثیرات قابل توجهی بر نحوهٔ عملکرد کسب و کارهای آنلاین داشته‌اند.

از حقوق مصرف کننده تا مالیات و فرصت‌ها و چالش‌های تجارت و… قوانین تجارت الکترونیک (که البته باید به طور منظم با تغییرات فناوری همگام شوند) برای نظارت و تنظیمِ فعالیتِ کسب و کارهای آنلاین ضروری است. این قوانین می‌توانند از سوی دولت‌ها، نهادهای بین‌المللی یا حتی کسب و کارهای خصوصی وضع شوند و با توجه به نوع فعالیت، به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند.

قوانین تجارت الکترونیک به فعالیت‌های تجاری در فضای مجازی می‌پردازد که شامل قوانینی در خصوص پرداخت‌های آنلاین، قراردادهای آنلاین، حفاظت از حقوق مصرف کنندگان، حل و فصل اختلافات آنلاین و… است. این قوانین، تأثیر قابل توجهی بر کسب و کارهای آنلاین دارند و آن‌ها را ملزم به رعایت قوانین در زمینهٔ تجارت الکترونیک می‌نماید. که در قسمت ( قوانین حریم خصوصی در دنیای کسب و کارهای آنلاین ) در همین مقاله، بیشتر به آن پرداخته‌ایم.

لازم به ذکر است که در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان برای فعالیت در فضای اینترنت و تجارت الکترونیک و برای داشتنِ محیطی امن و سالم و حرفه‌ای در فضای مجازی، قوانین جامعی وضع شده (اما متأسفانه گاهی شاهد این هستیم که این قوانین، به دلیل عدم وجود مکانیزم‌های نظارتیِ کافی و… آنطور که باید و شاید در عمل اجرایی نمی‌شوند) ولی در هر صورت آگاهی و پیروی از این قوانین، باعث جلب اعتماد کاربران و آسودگیِ خیالِ صاحبان کسب و کارهای آنلاین می‌شود.

به عنوان مثال: قانون جرایم رایانه‌ای که موارد مختلفی از جمله هک، سرقتِ هویت، توهین و… را شامل می‌شود. یا قانون ارتباطات و اطلاعات که در آن مقرراتی برای استفاده از اینترنت و شبکه‌های ارتباطی وضع شده است. یا قانون حفاظت از اطلاعات شخصی و حریم خصوصی و …

در ایران، شورای عالی فضای مجازی، به عنوان مرجع بالاتر برای تنظیم و کنترل فضای مجازی، نقش مهمی در تعیین قوانین و مقررات حاکم بر این فضا ایفا می‌کند.

انواع قوانین تجارت الکترونیک:

قوانین مربوط به محتوا و فعالیت‌های آنلاین:

در عصر دیجیتال، محتوا یک عنصر حیاتی است، وب‌سایت‌های فروشگاهی، پلتفرم‌های اشتراک‌گذاریِ محتوا، شبکه‌های اجتماعی، همگی از محتوا برای تعامل تجاریِ آنلاین استفاده می‌کنند. اما این آزادیِ عمل و آزادیِ بیان در تولید و انتشار محتوا، همواره با مسئولیت‌های قانونی و اخلاقی مهمی همراه بوده است که باید رعایت شود. 👈 یعنی تعادل بین آزادی بیان و مسئولیت.

قوانین مربوط به محتوا و فعالیت‌های آنلاین، به نظارت بر فعالیت‌ها و انتشار درست، قانونی و هدف‌مندِ محتوا و رفتار درست و قانون‌مند در فضای مجازی می‌پردازند. این قوانین می‌توانند شامل قانون محتوای مجرمانه، محتوای نامناسب برای کودکان، یا محتوای حاوی تبعیض، نفرت، خشونت و… باشند

توهین، افترا، انتشار مطالب غیراخلاقی و دروغ، می‌تواند عواقب قانونی جدی داشته باشد، پس در فضای مجازی همیشه به قوانین اخلاقی و حقوقی توجه داشته باشید.

این قوانین همچنین به تنظیم فعالیت‌های تجاری و عمومی در فضای مجازی می‌پردازند. رشد روزافزون اینترنت و نفوذ آن در زندگی افراد، ضرورت توجه به قوانین تجارت الکترونیک را آشکار می‌سازد. قوانین تجارت الکترونیک، چارچوبی اصولی، امن و منظم را برای کسب‌وکارهای اینترنتی فراهم می‌آورد و زمینه را برای رشد، ثبات و توسعهٔ این صنعت فراهم می‌کند.

لازم به ذکر است کلیاتِ قوانین تجارت الکترونیک محدود به یک کشور یا منطقهٔ جغرافیایی خاص نیستند زیرا تجارت الکترونیک، کسب و کارهای اینترنتی، و فعالیت‌های اینترنتی، محدود به مکان و زمان نیستند، و به نوعی یک فعالیت بین‌المللی حساب می‌شوند، این قوانین می‌توانند جهانی و چندجانبه باشند.

قوانین تجارت الکترونیک به طور کلی با هدف تنظیم فعالیت‌های آنلاین، حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان، محافظت از حریم خصوصی، امنیت اطلاعات، مقابله با جرائم سایبری و… وضع می‌شوند. قوانین تجارت الکترونیک در ایران نیز در قالب قوانین مختلفی مانند قانون جرایم رایانه‌ای، قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، قوانین مربوط به حریم خصوصی و.. مطرح می‌شود.

این قوانین به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر فعالیت‌های کسب‌وکارهای آنلاین تاثیر می‌گذارند و صاحبانِ این کسب‌وکارها برای پیشرفت و امن و سالم نگه‌داشتنِ کسب و کارِ خود و همچنین جلب اعتماد کاربرانشان و حرفه‌ای‌تر شدن و رشد کسب و کارشان ملزم به رعایت این قوانین هستند.

این قوانین چارچوبی برای تنظیم مسئولیت‌ها و تعادل بین آزادی بیان و حفاظت از حقوق دیگران ارائه می‌دهد. این قوانین، بسته به کشور و منطقهٔ جغرافیایی، می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، برخی از موضوعاتِ اساسی که در اکثر قوانین محتوای آنلاینِ جهان مورد توجه قرار می‌گیرند شامل: قوانین کپی‌رایت، مالکیت معنوی و… می‌باشند که نقض این قوانین، به معنای مجازات‌های قانونی از جمله جریمه‌های سنگین و… خواهد بود.

در این میان ارائه و انتشار اطلاعاتِ غلط و اخبار جعلی، به ویژه در شبکه‌های اجتماعی، یکی از چالش‌های این حوزه است که می‌تواند به هرج و مرج اجتماعی ، خشونت و تهدید، از بین رفتن امنیت و… منجر شود که در بسیاری از کشورها، قوانینی برای جرم‌انگاریِ انتشار اطلاعاتِ غلط و خبرهای زرد و کذب وضع شده است.

قوانین محتوای آنلاین همچنین انتشار محتوای نفرت‌انگیز، تبعیض‌آمیز و تهدیدآمیز، مانند توهین به نژادها، مذهب، جنسیت (اعم از مرد یا زن) ، تهدید به خشونت و… را جرم‌انگاری می‌کند. پلتفرم‌های آنلاین موظف هستند چنین محتواهایی را شناسایی و حذف کنند.

همچنین قوانین در این حوزه، محتوای تبلیغاتِ آنلاین را نیز شامل می‌شود، مانند: شفافیت در تبلیغات، حفاظت از اطلاعاتِ شخصیِ کاربران در تبلیغاتِ هدفمند، و ممنوعیت تبلیغات غیر اخلاقی، فریبنده و… .

قوانین دیگری که در حوزهٔ محتوا و فعالیت‌های آنلاین وجود دارد، مربوط به انتشار محتوای نامناسب برای کودکان می‌باشد که محتوای جنسی، خشونت‌آمیز، و یا ترویج مواد مخدر، را جرم‌انگاری می‌کند. پلتفرم‌های آنلاین موظف به شناسایی و حذف این نوع محتواها می‌باشند.

در این میان حفظ حریم خصوصی و امنیتِ اطلاعاتِ مصرف‌کنندگان در فضای آنلاین از مهم‌ترین موضوعات در قوانین فعالیت‌های آنلاین است.که به صاحبان کسب‌وکارها اجازه نمی‌دهند بدون رضایتِ صریحِ کاربر، اطلاعات شخصیِ آن‌ها را جمع‌آوری، پردازش، ذخیره و یا انتقال دهند.

در نهایت، تمام موارد قوانین تجارت الکترونیک با هدف ایجاد یک فضای امن و منظم برای کسب‌وکارهای آنلاین و مصرف‌کنندگان آن‌ها وضع می ‌شوند. رعایت این قوانین برای هر کسب‌وکارِ آنلاین ضروری است و عدم رعایت آن‌ها می‌تواند به عدم اطمینان و اعتماد کاربران، مردم و مشتریان منجر شود و آسیب جدی به کسب و کار و اعتبار برند وارد کند.

قوانین مربوط به مالکیت معنوی:

قوانین مالکیت معنوی که شامل قانون حق کپی رایت، حق علامت تجاری، حق اختراع و… می‌باشند و برای نظارت و حفاظت در دنیای آنلاین، تنظیم و تصویب شده‌اند، در دنیای آنلاین نقش بسیار مهمی در حفظ رقابت منصفانه، حمایت از نوآوری و رشد اقتصادی دارند.

این قوانین به صاحبان کسب‌وکارهای آنلاین اجازه می‌دهند که از منافع و دارایی‌های معنوی خود محافظت کنند و از رشد و توسعهٔ کسب و کارشان اطمینان داشته باشن که نقش بسیار مهمی در حفظ رقابتِ منصفانه، حمایت از نوآوری و رشد اقتصادی ایفا می‌کند.

لوگو، وب‌سایت، محتوا، نرم‌افزار و… هویت یک کسب‌وکار را تشکیل می‌دهند. قوانینِ مالکیتِ معنوی، که زیرمجموعه‌ای از قوانین تجارت الکترونیک هست، چارچوب و ساختاری قانونی را برای محافظت از این دارایی‌ها و جلوگیری از سوءاستفاده فراهم می‌کند.

به عنوان مثال: قانونِ حق مؤلف که شامل قانون کپی‌رایت می‌باشد، حق انحصاری برای ایجاد، انتشار و توزیع آثارِ خلاقانه، مانند نوشته‌ها، فیلم، عکس و… را برای صاحبانِ اثر حقظ می‌کند. یا مثلاً حق اختراع برای مخترع، که یک نوع حقِّ انحصاری برای ایجاد و استفاده از اختراعات است. این حقوق به خالقانِ اثر تعلق دارد و آن‌ها می‌تواند از هرگونه کپی، استفاده و تغییر غیر مجازِ اثر، فروشِ اختراعِ خود و… جلوگیری کنند.

در دنیای آنلاین حق مؤلف اهمیت ویژه‌ای دارد. همانطور که در بخش قبلی گفته شد، کسب‌وکارهای آنلاین به طور فراوان از محتوا برای جذب مشتری، معرفیِ محصولات و خدمات و برقراری ارتباط با مشتریانِ خود استفاده می‌کنند. قوانینِ حق مؤلف یا همان قانون مالکیت معنوی به این کسب‌وکارها اجازه می‌دهد که از محتوای خلاقانهٔ خود محافظت کنند و از استفادهٔ غیرمجازِ آن جلوگیری کنند.

علاوه بر حق مؤلف و حق اختراع، قوانین مالکیت معنوی شامل حق برند، حق طراحی و حق منافع تجاری نیز می‌شود. حق برند، از اسم، لوگو و نشانه‌های تجاری محافظت می‌کند و به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد که از استفادهٔ غیرمجاز از نام و نشانه‌های تجاری خود جلوگیری کنند.

قوانین مربوط به امنیت سایبری:

قوانین امنیت سایبری با توجه به چالش‌های مختلف در زمینهٔ امنیت سایبری، با هدف حفاظت از کسب‌وکارهای آنلاین و حقوق مصرف‌کنندگان وضع می‌شوند و به حفاظت از سیستم‌های اطلاعاتی و شبکه‌های کامپیوتری در برابر حملات سایبری می‌پردازد که شامل اطلاعات خصوصیِ کاربران، خرید الکترونیکی، پرداخت‌های بانکی و… می‌شود.

امروزه، کسب‌وکارهای آنلاین در معرض تهدیدات سایبری هستند. داده‌های حساسِ مشتریان، اطلاعات مالی، اطلاعات محرمانهٔ کسب‌وکار و… می‌توانند قربانی حمله‌های سایبری مانند سرقت هویت، حمله‌های DDOS (از کار انداختن سرویسِ ارائه‌دهندهٔ خدمات) ، حمله‌های بدافزاری و… شوند.

در چنین فضایی، قوانین امنیت سایبری به عنوان بخش مهمی از قواین تجارت الکترونیک و کسب‌وکارهای آنلاین عمل می‌کنند و از این کسب‌وکارها در مقابل خطرات سایبری محافظت می‌کنند. این قوانین می‌توانند شامل الزام به استقرار سیستم‌های امنیت سایبری، آموزش پرسنل در زمینهٔ امنیت سایبری، جلوگیری از انتشار اطلاعات حساس، حفاظت از حریم خصوصی و شرح مقررات مربوط به گزارش‌دهیِ حمله‌های سایبری باشند.

این قوانین می‌توانند شامل الزام به کسب رضایت کاربران برای جمع‌آوری و استفاده از اطلاعاتِ شخصی، شفافیت دربارهٔ نحوهٔ استفاده و ذخیره‌سازی این اطلاعات، راهکارهایی برای حفاظت از اطلاعات در مقابل حمله‌های سایبری و… باشند.

در نهایت در دنیایی که هر لحظه خطر حمله‌های سایبری وجود دارد، قوانین تجارت الکترونیک و قوانین زیرمجموعهٔ آن مانند قوانین امنیت سایبری با هدف ایجاد محیطی آرام و امن، کاهش آثار منفیِ حمله‌های سایبری و تسریع در پاسخ‌دهی به این حمله‌ها وضع می‌شوند. رعایت این قوانین برای هر کسب‌وکارِ آنلاین ضروری می‌باشد و عدم رعایت آن‌ها می‌تواند به اعتبار صاحبان کسب و کارها آسیب جدی وارد کند.

قوانین حریم خصوصی در دنیای کسب و کارهای آنلاین

قانون حریم خصوصی یکی از زیرمجموعه‌های حساسِ قوانین تجارت الکترونیک محسوب می‌شود، با افزایش استفاده از اینترنت و تجارت الکترونیک و فناوری‌های جدید، اطلاعات شخصیِ کاربران جمع‌آوری و پردازش می‌شود. این اطلاعات می‌توانند از اطلاعات موجود در شبکه‌های اجتماعی تا تاریخچهٔ خرید کاربران و مشتریان، فعالیت در وب‌سایت‌ها ، اطلاعات مکانِ کاربران و… را شامل شود.

جمع‌آوری و پردازش اطلاعات بدون تنظیم قوانین مناسب و حفظ حریم خصوصی کاربران، می‌تواند به تجاوز به حریم خصوصی، سوء استفاده از اطلاعات، تهدید امنیت کاربران، عدم شفافیت و… منجر شود.

برخی از شرکت‌ها و سازمان‌ها در حال جمع‌آوری اطلاعات شخصی کاربران از طریق وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها و شبکه‌های اجتماعی هستند. گاهی این اطلاعات بدون رضایت کامل کاربران و بدون اطلاع‌رسانیِ شفاف در رابطه با نحوهٔ استفاده از این اطلاعات، جمع‌آوری می‌شوند.

بنابراین چالش‌هایی که در فضای مجازی، تجارت الکترونیک و کسب و کارهای آنلاین حاکم است، کشورهای مختلف را بر آن داشته تا برای برقراری نظم و امنیتِ حاکم بر فضای مجازی، قوانینی را وضع کنند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

PIPL (قانون حفاظت از حریم خصوصی) چین
LGPD (قانون حفاظت از اطلاعات شخصی) برزیل
PDPA (قانون حفاظت از داده‌های شخصی) در تایلند
CCPA (قانون حفاظت از حریم خصوصی) در کالیفرنیا
GDPR (قانون محافظت از داده‌های عمومی) در اتحادیهٔ اروپا

این قوانین، کسب و کارهایی که اطلاعات شخصیِ کاربران را پردازش می‌کنند، ملزم به رعایت برخی قوانین می‌کنند مانند:

حفاظت از اطلاعات در برابر دسترسی غیرمجاز
حق جلوگیری از فروش اطلاعاتِ شخصیِ کاربران
کسب رضایت از کاربران برای پردازش اطلاعاتِ آنها
حق دسترسی، اصلاح، حذف و انتقال اطلاعاتِ شخصیِ کاربران
آگاهی‌دادن به کاربران جهت استفاده از اطلاعات آن‌ها و شفافیت در این رابطه
محدودیت‌هایی برای جمع‌آوری و پردازش اطلاعات شخصیِ کاربران بدون رضایتِ آگاهانهٔ آن‌ها و…

گاهی در برخی از کسب و کارهای آنلاین، کاربران و مشتریان، کنترل و اطلاع کافی از نحوهٔ استفاده از اطلاعاتِ شخصی خود در کسب و کارِ مربوطه ندارند. این عدم شفافیت می‌تواند به سوء استفاده از اطلاعات و تهدید امنیتِ کاربران و عدم اعتماد آن‌ها منجر شود. آن‌ها ممکن است نتوانند اطلاعات شخصی خود را حذف یا اصلاح کنند یا از جمع‌آوری و پردازش این اطلاعات جلوگیری کنند.

این مسئلهٔ منفی، مستقیماً به صاحبان کسب و کارهای اینترنتی مربوط می‌شود، که در این حالت، بهترین راه (که باعث جلب اعتماد کاربران و مشتریان می‌شود) این است که صاحبان کسب و کارهای آنلاین، علاوه بر آگاهی دادن به کاربرانشان، این اختیار عمل را نیز در اختیار کاربران و مشتریانشان قرار دهند که در صورت نیاز، آن‌ها بتوانند اطلاعاتشان را ویرایش یا حذف کنند. این موضوع، با عنوان “کنترل اطلاعات شخصی” (Personal Data Control) در ادبیات علمی و تخصصی مطرح می‌شود.

این قوانینِ بین‌المللی، مربوط به حریم خصوصی و اطلاعات شخصی و حریم انسانی می‌باشد که طبق مادهٔ ۱۲ اعلامیهٔ جهانیِ حقوق انسان، مادهٔ ۱۷ معاهدهٔ بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، مادهٔ ۸ کنوانسیون اروپایی حقوق انسان: به حق حریم خصوصی افراد اشاره دارد و حکم می‌کند که هیچ‌کس نباید مورد دخالت در زندگی شخصی، منزل، خانواده، یا تجاوز به آبرو و اعتبار قرار گیرد. این ماده‌ها حق حریم خصوصی و زندگیِ خانوادگی را به عنوان یک حق اساسی برای همهٔ افراد به رسمیت می‌شناسند.

👈 کسب اطلاعات بیشتر در مورد حریم خصوصی و امنیت سایبری 👉

پیشرفت و توسعهٔ کسب و کارهای آنلاین در سایهٔ قوانین تجارت الکترونیک

اکنون که تا حدودی با مفاهیمِ قوانین تجارت الکترونیک آشنا شدیم، لازم است که با اهمیت و تأثیر این قوانین در پیشرفت و توسعهٔ کسب و کارهای آنلاین هم آشنا شویم.

قوانین تجارت الکترونیک ، به دلیل حفظ نظم و امنیت در فضای اینترنت، همچنین افزایش اعتماد و اطمینان کاربرانِ فضای مجازی، اهمیت بالایی برای کسب و کارهای آنلاین و مشتریانِ آن‌ها دارند.
عدم رعایت قوانین تجارت الکترونیک می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین، توقیف فعالیت و حتی پیگرد قانونی شود.
این قوانین به صاحبان کسب و کارها کمک می‌کنند تا با اعتماد به نفس بیشتری در این فضا فعالیت کنند. رعایت قوانین، توسط صاحبان مشاغل مختلف، به مشتریانِ آن‌ها نشان می‌دهد که به شأن و شخصیت مشتریان و کاربران، حقوق و زمان کاربران و حفظ نظم و امنیت در فضای مجازی اهمیت می‌دهند و به این ترتیب، اعتماد مشتریان را به خود جلب می‌کنند.
قوانینی مانند قوانین و مقررات حریم خصوصی به کسب و کارها کمک می‌کنند تا با مشتریانِ خود به طور شفاف و مسئولانه تعامل داشته باشند و اطلاعات شخصی، حساس و مهم آن‌ها را به طور امن حفظ کنند.
آشنایی و رعایت قوانین تجارت بین‌الملل، به کسب و کارهایی که قصد گسترش کسب و کار خود در سطح جهان را دارند کمک می‌کند که با قوانین کشورهای مختلف در این حوزه آشنا باشند و در بازارهای جهانی به طور موثر رقابت کنند، تا دچار تبعات عدم آگاهی از این قوانین مانند بلوکه شدنِ پول‌های خود در کشورهای دیگر نشوند.
قوانین تجارت الکترونیک می‌توانند با حمایت و پشتیبانی از کسب و کارهای آنلاین، سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال‌زایی در این حوزه را آسان کنند و به رشد اقتصاد کمک کنند.
این قوانین همچنین می‌توانند حقوق کاربران و مصرف‌کنندگان در خرید و فروش آنلاین را به طور موثرتری حفظ کنند. می‌توانند با تنظیم شرایط امن و مناسب جهت پرداخت آنلاین و آسان، اطمینان از کیفیتِ محصولات و خدمات، جلوگیری از کلاهبرداری و… حقوق مصرف‌کنندگان را محافظت کنند.

چالش‌های پیش روی کسب و کارهای آنلاین

رعایت قوانین تجارت الکترونیک برای کسب و کارهای آنلاین ممکن است چالش‌هایی را به‌همراه داشته باشد، هر چند این چالش‌ها ممکن است (در مقایسه با فرصت‌ها و نکات مثبتی که وجود دارد) خیلی زیاد و قابل توجه نباشند ولی با این‌حال بعضی از این موارد را اشاره می‌کنیم:

قوانین تجارت الکترونیک در کشورهای مختلف، متفاوت هستند و صاحبانِ کسب و کارهای آنلاین باید به قوانین کشورهای مختلفی که در آن‌ها فعالیت می‌کنند، توجه و آگاهی داشته باشند. که گاهی این تفاوت‌ها می‌تواند باعث سردرگم شدنِ صاحبان کسب و کارهای مجازی (به خصوص آنهایی که قصد تجارت بین‌المللی دارند) شود.
برخی قوانین تجارت الکترونیک کمی مبهم هستند و کسب و کارها ممکن است در تفسیر و اجرای آن‌ها دچار مشکل شوند.
برخی زمینه‌های فعالیت آنلاین، قوانین شفاف و مشخص وجود ندارد و این امر می‌تواند چالش‌هایی را برای کسب و کارها به وجود آورد.
با وجود سیستم‌های امنیت سایبری ، خطر فاش شدن اطلاعاتِ کاربران وجود دارد. سرقت اطلاعات، هکِ سیستم‌ها، سوء استفاده از اطلاعات و… می‌تواند به ضرر و زیانِ کاربران و کسب و کارهای آنلاین و تهدیدِ امنیت آن‌ها منجر شود.
اطلاعات شخصی کاربران بعضاً برای هدفمندکردن تبلیغات و ارائه محصولات و خدماتِ خاص به کار می‌رود. این نوع تبلیغات ممکن است برای کاربران آزار دهنده باشد.
در بعضی از مواردِ امنیتی و با دستور قضایی، دولت‌ها و سازمان‌های اطلاعاتی، می‌توانند از اطلاعات شخصی کاربران برای نظارت و کنترل بر فعالیت آن‌ها در فضای مجازی استفاده کنند.
فناوری‌های جدید به طور مداوم و سریع در حال توسعه هستند و ممکن است قوانین تجارت الکترونیک در فضای مجازی با سرعت کافی با این تغییرات همگام نشوند.

راهکارهای مقابله با چالش‌های حریم خصوصی در فضای مجازی

در بخش قبلی با برخی از چالش‌ها یا تهدیدهای این فضا آشنا شدیم، حال در این بخش به راه‌کارها و راه‌حل‌هایی در این زمینه می‌پردازیم:

ایجاد قوانین جامع و کارآمد برای جمع‌آوری و پردازش اطلاعاتِ شخصی در فضای مجازی ، ضروری است. این قوانین باید حقوق کاربران را در رابطه با اطلاعات شخصی خود به طور کامل رعایت کنند و محدودیت‌های مناسب را جهت جمع‌آوری و استفاده از این اطلاعات ایجاد کنند.
از اشتراک گذاریِ اطلاعاتِ حساس و شخصی مانند شمارهٔ تلفن، آدرس، شمارهٔ حساب بانکی، رمز عبور، و… در شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها خودداری کنید. انتشار عکس‌ها و اطلاعات شخصی در معرض دید عموم، می‌تواند به سوءاستفاده‌های مختلف از جمله سرقت هویت و مزاحمت منجر شود. این روزها استفاده از رمز عبور قوی و ترکیبی از حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها بسیار اهمیت دارد که برای حساب‌های کاربری خود باید از آن‌ها استفاده کنید. هرگز رمز عبور خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
تنظیمات حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها را بررسی کنید و با تغییر تنظیمات حریم خصوصی در پروفایل‌های خود، می‌توانید کنترل کنید که چه اطلاعاتی را با چه افرادی به اشتراک می‌گذارید.
بهتر و حرفه‌ای‌تر است که کسب و کارهای بزرگ، تیم حقوقیِ اختصاصی برای رسیدگی به مسائلِ قانونی در فضای مجازی ایجاد کنند.
صاحبان کسب و کارهای آنلاین، باید به طور شفاف و با زبان ساده، نحوهٔ جمع‌آوری، پردازش و استفاده از اطلاعاتِ شخصیِ کاربران و مشتریانشان را به آن‌ها اطلاع دهند و رضایت کامل کاربران را برای جمع‌آوری و استفاده از این اطلاعات کسب کنند.
کاربران باید حق انتخاب و کنترل بر اطلاعات شخصی خود را داشته باشند. آن‌ها باید بتوانند اطلاعات شخصی خود را حذف یا اصلاح کنند.
صاحبان کسب و کارهای آنلاین باید قوانین تجارت الکترونیک را به طور جدی پیگیری کنند و خود را با تغییرات آن‌ها تطبیق دهند و با متخصصانِ حقوقی در زمینهٔ قوانین تجارت الکترونیک مشورت کنند و از قوانینِ حاکم بر این حوزه و نوع فعالیت خود آگاه شوند تا از بروز مشکلاتِ قانونی جلوگیری کنند.
کسب و کارهای آنلاین باید سیستم‌های امنیت سایبری قوی را برای حفاظت از اطلاعات شخصی کاربران ایجاد و به طور منظم آن‌ها را به‌روزرسانی کنند و از روش‌های امن و قوی برای حفاظت از اطلاعات در مقابل هک و سرقت استفاده کنند.
دولت‌ها باید با ایجاد قوانین مناسب، بر جمع‌آوری و استفاده از اطلاعات شخصی کاربران در فضای مجازی نظارت کنند و از سوء استفاده از این اطلاعات جلوگیری کنند.
علاوه بر اینکه صاحبان کسب و کارهای آنلاین باید نسبت به قوانین تجارت الکترونیک آگاهی پیدا کنند و این قوانین را در عمل پیاده‌سازی کنند، کاربران و همهٔ فعالانِ فضای مجازی نیز باید در رابطه با قوانین و حقوق خود در فضای مجازی و خطرات حریم خصوصی آگاه شوند. آموزش و اطلاع‌رسانی می‌تواند به کاربران در حفظ حریم خصوصیشان کمک کند و با ایجاد محیطی امن، آسودگی خاطر برای فعالان فضای مجازی حاصل شود.
برای جلوگیری از نقض کپی‌رایت، همواره منبع اطلاعات و آثار را ذکر کنید و محتوا را به آن مراجع و منابع لینک دهید.
با دقت شرایط و قوانین حریم خصوصی وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها را بخوانید و با مطالعه و آگاهی از این قوانین، اطمینان حاصل کنید که حریم خصوصی شما در خطر نیست و همچنین اطلاعات شخصی شما برای موارد نامناسب جمع‌آوری نمی‌شود. به عنوان مثال، چرا باید موقع نصبِ یک برنامهٔ کاربردی در موبایلِ شما در زمینهٔ علوم ستاره‌شناسی، برنامه، درخواست مجوز برای دسترسی به لیست مخاطبینِ شما یا میکروفون را داشته باشد! (اینجور مواقع باید مشکوک شوید)
فعال کردن احراز هویت دو مرحله‌ای، امنیت اضافی را برای حساب‌های کاربری فراهم می‌کند.
نرم‌افزارها را به طور منظم به‌روزرسانی کنید تا با تهدیدات جدیدِ امنیت سایبری مقابله کنند.
استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی، ضد جاسوسی، ضد ویروس و… برای حفاظت از کامپیوتر، وب‌سایت، تلفن همراه و اطلاعات شخصی، ضروری می‌باشد.
در صورت وقوع جرم در فضای مجازی، می‌توانید با پلیس فتا ارتباط برقرار کنید👈 شماره تلفن ۰۹۶۳۸۰ و وب‌سایت رسمی پلیس فتا .
در صورت وقوع مشکل در زمینهٔ ارتباطات، اپراتورها، مخابرات و خدمات اینترنتی، می‌توانید با سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ارتباط برقرار کنید👈 شماره تلفن ۱۹۵ و وب‌سایت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی .
در صورت وقوع مشکل در استفاده از وب‌سایت‌ها و خدمات اینترنتی و یا نقض قوانین فضای مجازی، می‌توانید با سازمان فناوری اطلاعات ایران ارتباط برقرار کنید👈 شماره تلفن ۸۸۱۱۵۸۰۰ (۰۲۱) و وب‌سایت سازمان فناوری اطلاعات ایران .

👈 کسب اطلاعات بیشتر در مورد حریم خصوصی و امنیت سایبری 👉

آیندهٔ قوانین تجارت الکترونیک و فضای مجازی

فضای مجازی و کسب و کارهای آنلاین با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی و ظهور فناوری‌های جدید، به طور مداوم در حال تغییر و تحول هستند. قوانین تجارت الکترونیک باید به طور مستمر ارتقا و تکامل یابند تا بتوانند با توسعهٔ فناوری و تغییر نیازهای جامعه و کاربران، تعادل بین آزادی بیان و امنیت، حریم خصوصی و شفافیت را حفظ کنند.

در آینده، احتمالاً شاهد قوانین جدیدی در زمینه‌های مختلف مانند هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و… خواهیم بود. این قوانین، به تنظیم فعالیت‌ها و محافظت از کاربران در این فضای جدید کمک می‌کنند و تأثیر قابل توجهی بر نحوهٔ فعالیت کسب و کارهای آنلاین در آینده خواهند داشت.

سازمان‌های غیر انتفاعی و فعالان فضای مجازی، با ارائهٔ راه‌حل‌ها و نظراتِ خود، می‌توانند به بهتر شدن قوانین تجارت الکترونیک کمک کنند. این سازمان‌ها و فعالان می‌توانند با همکاری دولت‌ها و نهادهای رسمی، به ایجاد قوانین جدیدی که نیازهای جامعه و کاربران را در نظر می‌گیرند، کمک کنند.

جمع‌بندی

آگاهی از قوانین حاکم بر فضای مجازی، بستر مناسبی را برای حفظ حقوق شما فراهم می‌کند. قوانین تجارت الکترونیک وضع شده‌اند تا حریم و حقوق شما را در فضای مجازی حفظ کنند. هویت دیجیتال شما در فضای آنلاین یک دارایی ارزشمند است. با ایجاد و مدیریت صحیح آن، می‌توانید در فضای آنلاین، برندسازی و ارتباطات موثر ایجاد کنید.

حفظ حریم خصوصی و جلوگیری از سرقت و سوءاستفاده از اطلاعات در فضای اینترنت، یک چالش جهانی است و نیازمند توجه و تلاش همگانی است. قوانین حاکم بر این فضا باید به طور جامع و شفاف حقوق کاربران را حفظ کنند. کاربران نیز باید با آگاهی و داشتن سواد رسانه و استفاده از راهکارهای مناسب، حریم خصوصی خود را در فضای مجازی به طور موثر حفظ کنند.

قوانین تجارت الکترونیک، نقشی اساسی در این حوزه ایفا می‌کند و برای رشد و توسعه و همچنین حرفه‌ای‌تر و به‌روز شدنِ کسب و کارهای آنلاین اهمیت بالایی دارند. صاحبان کسب و کارهای آنلاین باید از قوانین حاکم بر حوزهٔ فعالیت خود آگاه باشند و آن‌ها را به طور دقیق رعایت کنند تا از بروز مشکلات قانونی و جریمه‌ها اجتناب کنند.

قوانین تجارت الکترونیک با توجه به رشد و توسعهٔ دنیای دیجیتال، باید به طور مستمر، تکامل و ارتقا یابند. این قوانین باید با هدف ایجاد فضایی امن و شفاف، طراحی و اجرا شوند. مشارکت بین‌المللی ، نقش جامعهٔ مدنی و توجه به فناوری‌های نوظهور ، از مهم‌ترین عوامل در توسعه و بهبود قوانین تجارت الکترونیک است.

منابع

اتحادیهٔ بین‌المللی مخابرات

سازمان جهانی مالکیت فکری

وب‌سایت رسمی کاسپراسکای

قوانین محتوای آنلاین ، ویکی‌پدیا

قوانین تجارت الکترونیک در اروپا

انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا

سازمان حفاظت از اطلاعات شخصی